Waarom viert de Zaanstreek Derde Pinksterdag?

Waarom viert de Zaanstreek Derde Pinksterdag?
Uit de Wessaner 

Ons bestuur ontving de vraagin de mailboxwaar Derde Pinksterdagvandaan komt. Wie voor de gemeenteraadsverkiezingen de stemwijzer heeft geraadpleegd, kwam daar ook het onderwerp ‘Pinksterdrie’ tegen met de stelling: ‘Om de Zaanse overwinning op de Spaanse soldaten in 1574 te vieren, moet Derde Pinksterdag een lokale feestdag worden’. Maar waarom viert de Zaanstreek eigenlijk een derde pinksterdag? Het ant- woord staat geschreven in het boekje dat vormgegeven en gedrukt is door drukkerij Heijnis & Schipper waarin de gebeurtenissen staan beschreven rond Pinksteren 1574: ‘De geschiedenis der Zaanlanden, aan kinderen verhaald, tevens eene inleiding tot de geschiedenis des vaderlands, door J.B. De Boer van der Leij.’

‘Wat eraan voor af ging 1568: De oorlog met Spanje begint. 1572: Benarde toestand in de Zaanstreek, Haarlem wordt bele- gerd, de schans te Zaandam is door Spaansen bezet. Assendelft is Spaans. 1574: In het voorjaar van dit jaar verdreef de vloot van kapitein Kleinsorg de Spanjaarden van de schans. Alfa trok hierop ook zijn manschappen terug uit Jisp, Wormer en Wormerveer om te helpen strijden tegen Lodewijk van Nassau. De Staatsen vestigden zich opnieuw in de Zaanstreek.

Nieuwe aanvallen, benarde toestand

Niet lang bleven de Spanjaarden weg. In ‘t laatst van Mei kwamen zij terug en vestigden zich in Assendelft, Zaandam en elders. Benard zag het hieruit, vooral toen men vernam, dat er uit Amsterdam een aanslag zou geschieden op Waterland. Den 30en Mei trokken twee afdeelingen , 3000 man sterk, op Waterland aan. Door eene van deze afdeelingen, die het gemunt had op Purmerend, werden de schansen te Ilpendam en  te Purmerland veroverd. De andere afdeeling , sterk 1400 man, trok op Wormer aan. ‘t was nog vroeg inden morgen, toen zij het pad naar dit dorp insloegen. Alles lag nog in rusten; alles nog? Neen de boeren waren reeds aan ‘t melken. Een boer, Egge Haantjes, was met zijn meid op ‘t land, en de meid, bij toeval eens omziende, meende aan den overkant der Zaan menschen te ontdekken. Zij maakt er den boer opmerkzaam op. “Laat de melk maar staan en maak

Bokkie kopen in Purmerend.Kaft van het bronboekje.

Waarom viert de Zaanstreek Derde Pinksterdag?

Ons bestuur ontving de vraagin de mailboxwaar Derde Pinksterdagvandaan komt. Wie voor de gemeenteraadsverkiezingen de stemwijzer heeft geraadpleegd, kwam daar ook het onderwerp ‘Pinksterdrie’ tegen met de stelling: ‘Om de Zaanse overwinning op de Spaanse soldaten in 1574 te vieren, moet Derde Pinksterdag een lokale feestdag worden’. Maar waarom viert de Zaanstreek eigenlijk een derde pinksterdag? Het ant-woord staat geschreven in het boekje dat vormgegeven en gedrukt is door drukkerij Heijnis & Schipper waarin de gebeurtenissen staan beschreven rond Pinksteren 1574: ‘De geschiedenis der Zaanlanden, aan kinderen verhaald, tevens eene inleiding tot de geschiedenis des vaderlands, door J.B. De Boer van der Leij.’ ‘Wat eraan voor af ging

1568: De oorlog met Spanje begint. 1572: Benarde toestand in de Zaanstreek, Haarlem wordt bele- gerd, de schans te Zaandam is door Spaansen bezet. Assendelft is Spaans. 1574: In het voorjaar van dit jaar verdreef de vloot van kapitein Kleinsorg de Spanjaarden van de schans. Alfa trok hierop ook zijn manschappen terug uit Jisp, Wormer en Wormerveer om te helpen strijden tegen Lodewijk van Nassau. De Staatsen vestigden zich opnieuw in de Zaanstreek.

Nieuwe aanvallen, benarde toestand

Niet lang bleven de Spanjaarden weg. In ‘t laatst van Mei kwamen zij terug en vestigden zich in Assendelft, Zaandam en elders. Benard zag het hieruit, vooral toen men vernam, dat er uit Amsterdam een aanslag zou geschieden op Waterland. Den 30en Mei trokken twee afdeelingen , 3000 man sterk, op Waterland aan. Door eene van deze afdeelingen, die het gemunt had op Purmerend, werden de schansen te Ilpendam en  te Purmerland veroverd. De andere afdeeling , sterk 1400 man, trok op Wormer aan. ‘t was nog vroeg in

den morgen, toen zij het pad naar dit dorp insloegen. Alles lag nog in rusten; alles nog? Neen de boeren waren reeds aan ‘t melken. Een boer, Egge Haantjes, was met zijn meid op ‘t land, en de meid, bij toeval eens omziende, meende aan den overkant der Zaan menschen te ontdekken. Zij maakt er den boer opmerkzaam op. “Laat de melk maar staan en maak

Kaft van het bronboekje.

Bokkie kopen in Purmerend.

het touw van de schuit los; het is niet goed”, roept deze, en haastig naar het dorp gaande, maakt hij alarm. Met den vrijbuiter Goezinnen en twee of drie anderen, die bij de hand waren, trok hij een dwars over den weg en zet die op zijn. Een hunner lost een schot op den vijand, die daarop even stilstaat om te beraadslagen, wat hij zal doen. Ondertussen waren allen in Wormer op de been, en de vrijbuiters in ‘t geweer gekomen. Zelfs uit de schans op ‘t Kalf kwam men, onder aan voering van kapitein Kleinsorg, toe- schieten. De Spanjaarden werden daar op verslagen en vluchten den weg op naar Assendelft.

De Staatschen, die hem achterna zaten, velden echter velen neder, en namen nog bovendien 290 gevangenen. De Spanjaarden waren zoo moedeloos over hunne nederlaag, dat één Staatsche soldaat vier, vijf of zes man gevangen maakte, en aan een touwtje gekoppeld te Wormer bracht. Dit was op den eerste pinksterdag, 1574. Niet beter ging het den Spanjaard op de tweeden pinksterdag te Purmerend. Ook daar werd hij terug geslagen en moest naar Amsterdam vluchten. Doch ongelukkig voor hem lag de vrijbui- ter overal achter het riet in vaarten en sloten verscho- len, en doodden op die wijze menig gehate vijand. Vele slooten lagen vol lijken, en van de 3000 mannen die uit Amsterdam vertrokken waren, kwamen er nauwelijks 70 terug om de treurmare te verkondigen.

Te Ilpendam waren nog 30 Spaanse achter gebleven. Zij verdreven daar vrij wat moedwil; Zelfs ontzagen zij de woning van den geestelijke niet, maar namen zijn dienstmaagd mede en brachten die in hunne schans. Met recht verontwaardigd, gaat daarop de eerwaar- de pastoor naar Monnickendam om de  vrijbuiters  ter hulpe te roepen: doch, toen die hulp wat langer uitbleef, konden de boeren hun strijdlust niet langer bedwingen en, alle gevaar vergetende, vielen zij met hunne bijlen, messen en haken de Spanjaarden aan en maakten hen af. Met behulp van de aangekomen versterking werd daarop de schans geslecht.’

Hoe het verder ging…

De strijd was (voorlopig) voorbij en op de schansen werd feest gevierd. Het pinksterfeest werd met één dag verlengd. Sindsdien viert de Zaanstreek een derde pinksterdag. Ook drukkerij Heijnis  & Schipper is deze dag gesloten.’ Bron: boekje ‘Waarom viert de Zaanstreek derde Pinksterdag?’ Wie het leuk vindt kan het boekje bestellen voor € 3,95 bij www.heijnis- schipper.nl

Leuke feitjes en weetjes

Er is nog veel meer te vertellen over Pinksterdrie en de Spaanse Oorlog, o.a. over ‘bokkie kopen’ en over hoe de ‘bokkentocht’ is ontstaan. Daarover leest u meer in onze nieuwsbrief. Bent u ook nieuwsgierig geworden? Word dan lid van de HVW voor slechts

€ 10,- per jaar.

Daniëlle Koopman, Hist                          3

Bezoeken: 65