Toegang tot zorg
Dokters van de Wereld zet zich in Nederland in voor het recht op gezondheid en de toegang tot zorg voor mensen zonder geldige verblijfspapieren. Gezondheidszorg is een internationaal erkend mensenrecht dat ook bij wet in Nederland is vastgelegd. Voor mensen zonder verblijfspapieren blijkt het in de praktijk echter lastig om zonder bemiddeling medische zorg te krijgen. Het niet of te laat ontvangen van medisch noodzakelijke zorg brengt gezondheidsrisico’s met zich mee. Dit geldt voor mensen die extra kwetsbaar zijn zoals zwangere vrouwen, chronisch zieken, kinderen en mensen met psychische problemen. Maar ook voor andere ongedocumenteerde migranten.

Barrières voor migranten zonder verblijfspapieren
Volgens de laatste schatting zijn er zo’n 35.000 ongedocumenteerde migranten in Nederland. Een aantal weet de weg in de Nederlandse maatschappij goed te vinden. Ondanks dat mensen zonder verblijfsrecht officieel geen arbeid mogen verrichten, geen opleiding mogen volgen, geen aanspraak kunnen maken op sociale voorzieningen en geen woonruimte kunnen huren. Hoewel veel ongedocumenteerden veerkrachtig zijn, maakt dit hen kwetsbaar en brengt het risico’s met zich mee voor hun gezondheid. Lees meer over de achtergrond van ongedocumenteerden.

Ongedocumenteerde migranten mogen geen zorgverzekering afsluiten. Zij kunnen medische kosten vaak niet betalen. Daarnaast zijn er praktische zaken waardoor het mensen niet lukt de juiste zorg te krijgen, zoals een taalbarrière, de weg niet kunnen vinden of geen geld hebben voor vervoer. Angst om opgepakt te worden kan hen er van weerhouden naar een dokter te gaan. Ook speelt gebrek aan kennis over de Nederlandse gezondheidszorg een rol. Zorgverleners zijn lang niet altijd goed op de hoogte. Zo is er veel onbekendheid met de financieringsregeling via het CAK (Centraal Administratie Kantoor). Bij zorgverleners kan ook weerstand zijn tegen het helpen van mensen zonder verblijfsrecht. Soms speelt discriminatie of angst voor administratieve rompslomp en inkomstenderving hierbij een rol. Ook vinden zorgverleners de tijdsinvestering soms te groot, bijvoorbeeld vanwege een taalbarrière. Vaak is het met name onbekendheid en onwetendheid. Dokters van de Wereld streeft er met het programma Zorgrecht naar deze barrières weg te nemen.

Dokters van de Wereld helpt
Dokters van de Wereld helpt mensen zonder verblijfspapieren via spreekuren, een telefonische helpdesk en groepsvoorlichting om hun zelfredzaamheid binnen de Nederlandse gezondheidszorg te vergroten. Wij bemiddelen tussen zorginstanties en ongedocumenteerde patiënten. We informeren zorgverleners over de mogelijkheden van het verlenen van zorg aan deze groep. Tijdens groepsbijeenkomsten lichten we ongedocumenteerde migranten voor over hun rechten. Vanaf januari 2016 wordt hiervoor ook de Zorgbus ingezet. Deze bus maakt mobiele spreekuren mogelijk.

Informatie voor patiënten
Heeft u medische zorg nodig en weet u niet hoe u deze kunt krijgen? Dan kunt u onze spreekuren bezoeken in Den Haag of Amsterdam, of de Helpdesk bellen. Zie hier voor praktische informatie. Voor brochures en filmpjes in meerdere talen over toegang tot de Nederlandse gezondheidszorg, klik hier.

Informatie voor zorgverleners en (medische) instanties
Migranten zonder verblijfspapieren mogen geen zorgverzekering afsluiten. Zij moeten in principe zelf de kosten van gezondheidszorg dragen. Sommigen kunnen dit niet. Om toch in hun recht op medische noodzakelijke zorg te voorzien, is er een financieringsregeling via het CAK. Hier is informatie te vinden voor zorgverleners die te maken hebben met ongedocumenteerde patiënten. Hier kunnen zorgverleners lezen wat zij nog meer kunnen doen om bij te dragen aan betere toegang tot medische zorg voor ongedocumenteerde migranten.

Pleitbezorging
Dokters van de Wereld ziet het als haar taak om toegangsproblemen die zij signaleert onder de aandacht te brengen. Ook op beleidsniveau. Voor dat doel worden gegevens verzameld. Zo draagt Zorgrecht bij aan de European Network to reduce vulnerabilities in health. Tevens pleiten we voor ‘Bed, Bad en Brood’ en 24-uurs opvang voor de meest kwetsbare ongedocumenteerden. Pleitbezorging vindt daarnaast plaats rond gezondheid en zorg in vreemdelingendetentie. Elk jaar worden in ons land duizenden ongedocumenteerde migranten opgesloten in vreemdelingendetentie in afwachting van hun uitzetting. Het verblijf in detentie heeft een streng regime en kan maanden tot zelfs anderhalf jaar duren. Vreemdelingendetentie is zowel op het gebied van mensenrechten als vanuit medisch oogpunt problematisch. Dokters van de Wereld werkt samen met Amnesty International en Stichting LOS. Dokters van de Wereld werkt tevens samen met de Johannes Wierstichting om het recht op zorg voor ongedocumenteerden op de agenda te krijgen van beroepsverenigingen en opleidingen van (toekomstige) zorgverleners. Ons gezamenlijke doel is duidelijk maken welke problemen mensen in vreemdelingendetentie ondervinden rond gezondheid en zorg. Dokters van de Wereld wil dat gezondheid een belangrijke rol gaat spelen in wetgeving en beleid. Lees hier meer over vreemdelingendetentie. Lees hier wat Dokters van de Wereld doet.

Impact en resultaten
Door middel van de activiteiten van Zorgrecht worden veel mensen zonder verblijfspapieren geholpen met krijgen van medisch noodzakelijke zorg. In 2015 zijn tijdens 1400 consulten mensen voorgelicht, geholpen met het regelen van zorg en zo nodig doorverwezen naar andere organisaties. In Amsterdam kregen 135 mensen kosteloos een tandartsbehandeling voor acute pijnklachten via het door Dokters van de Wereld opgezette ’Friendly Network’. Ruim 1600 personen zijn met groepsvoorlichtingen in Amsterdam en Den Haag voorgelicht over het recht op zorg, het Nederlandse gezondheidsstelsel en preventie van gezondheidsklachten. De knelpunten waar ongedocumenteerden mee te maken hebben, zijn met onderzoeksrapporten, mediaberichten en bijeenkomsten gepresenteerd aan politiek, publiek en belanghebbenden. In 2014 en 2015 is veel aandacht besteed aan het gebruik van isoleercellen in vreemdelingendetentie.

Respons op nieuwe instroom asielzoekers
Dokters van de Wereld volgt nauwlettend de situatie rond de grote instroom van nieuwe migranten. Op verzoek van het Nederlandse Rode Kruis hebben wij tussen september en december 2015 medische vrijwilligers ingezet op de EHBO post van de COA noodopvanglocaties in Ter Apel en Heumensoord. Zo’n 60 vrijwilligers hebben zich in 71 diensten van 8 uur ingezet door goed te luisteren naar de mensen, eventueel door te verwijzen naar reguliere zorg, informatie te geven en gerust te stellen.

In 2016 wordt de samenwerking met het Rode Kruis voortgezet. We hopen op deze manier een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan de gezondheidszorg voor vluchtelingen.