De rijkdom van de eenvoud
De rijkdom van de eenvoud – Staphorsius Galerie
Schilderijen en tekeningen van Jaap Kaal
Op zaterdag 10 februari 2018 om 15 uur opent op initiatief van de Stichting Jaap Kaal bij Galerie Staphorsius een boeiende verkoopexpositie van werken van Jaap Kaal. Kunsthistoricus en kenner van de Zaanse kunst Henk Heijnen zal de expositie inleiden. De aangeboden schilderijen en tekeningen komen uit de nalatenschap van de schilder, waaronder ook werken die tientallen jaren niet meer voor het publiek waren te zien. Kaal was een tijd- en streekgenoot van Willem Jansen.
Jaap Kaal (1893-1960) verliest al op jonge leeftijd beide ouders en groeit op in het Weeshuis in Zaandijk. Na een opleiding ging hij werken als technisch tekenaar bij Machinefabriek Duyvis in Koog aan de Zaan, maar volgt daarnaast een avondschool waar hij tekenles kreeg van kunstschilder Freek Engel (1872-1958). In 1916 wordt hij toegelaten tot de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam en in 1919 neemt hij voor het eerst deel aan een groepstentoonstelling in Koog aan de Zaan. In 1926 reist hij met vriend en kunstschilder schilder Cornelis Koning (1893-1951) naar Italië waar ze een half jaar verblijven. Kaal nam regelmatig deel aan exposities van de kunstenaarsvereniging Sint Lucas en later ook aan die van Arti et Amicitiae. Om zich geheel aan de kunst te kunnen wijden, neemt hij kort na de Tweede Wereldoorlog ontslag als technisch tekenaar. Hij verbouwt de verdieping van het houten pakhuis in Wormerveer, waar hij al sinds 1926 zijn atelier heeft, tot woonruimte. In de periode die dan aanbreekt, is een opmerkelijke groei van zijn artistieke productiviteit te zien. Hij leeft bijzonder sober en wenst niet deel te nemen aan de Contraprestatie of aan voortzetting daarvan, de Beeldende-Kunstenaars-Regeling. In 1954 treedt hij in het huwelijk met Anneke Kolijn. Zij is voor hem als partner en muze van onschatbare betekenis. Hij overlijdt in 1960 in zijn atelier in Wormerveer.
In 1965 verscheen het boek van Adriaan Bosboom “Jaap Kaal, een inleiding tot zijn werk”. Het in 1999 gepubliceerde boek “Kunst zonder rugwind. Zaanse schilderkunst 1600-1950” bevat ook een bijdrage over hem. Na nieuw onderzoek verscheen in 2008 de monografie “Jaap Kaal (1893-1960). Een schilder in dialoog met de traditie”.
Galerie Staphorsius
J.J. Allanstraat 287b, Westzaan
De rijkdom van de eenvoud is te zien van zaterdag 10 februari tot zaterdag 17 maart 2018. Openingstijden: dinsdag tot en met zaterdag, 9-17 uur.
zie http://staphorsius.nl/exposities/
Jaap Kaal
Herfstpark, 1957/8
Olieverf op doek, 75,5 x 63 cm.
Jaap Kaal (1893-1960)
Een schilder in dialoog met de traditie
Waarom is die man niet beroemd?”, riep Armando uit toen hij twee jaar geleden voor het eerst werk van Jaap Kaal onder ogen kreeg. Inmiddels is de herontdekking van deze schilder in volle gang: dit jaar en in het voorjaar van 2009 vinden tentoonstellingen plaats en eind van deze maand verschijnt een monografie over de kunstenaar.
Jaap Kaal werkte gedurende ruim vier decennia aan een intens oeuvre, waarin hij zocht naar de kern van de zichtbare werkelijkheid. Hij experimenteerde met de fundamenten van de schilderkunst: lijn, vlak en de materie van olieverf of houtskool. Op eigenzinnige wijze combineerde hij deze experimenten met datgene wat hij van Rembrandt, Permeke, Modersohn-Becker, Van Gogh en Picasso had geleerd. Karakteristiek voor zijn landschappen, portretten en stillevens zijn een radicale soberheid inzake vorm en kleur, een gerichtheid op het constructieve in plaats van op het pittoreske en een verstilde expressiviteit. Zoals kunstcriticus Dolf Welling in 1956 naar aanleiding van een expositie in Rotterdam schreef, wil Jaap Kaal “het voor hem betekenisvolle uit de buitenwereld puren en vereenvoudigend vatbaar maken. Zo is zijn schilderen een soort mediteren: zijn doeken zijn particuliere ikonen.”
De monografie over Jaap Kaal is het resultaat van nieuw onderzoek naar leven en werk van de kunstenaar. Door een grondige inventarisatie van zijn werk in particulier bezit, in musea en in de nalatenschap is het voor het eerst mogelijk het gehele oeuvre te overzien en ontwikkelingen waar te nemen die eerder niet waren opgemerkt. Het biografische onderzoek heeft veel onbekende gegevens opgeleverd, zoals over de jaren die de jonge Jaap Kaal doorbracht in het Weeshuis in Zaandijk, over zijn werk als technisch tekenaar bij Machinefabriek Duyvis in Koog aan de Zaan en over zijn uiteindelijke keuze voor het zelfstandig kunstenaarschap.
De musicoloog en samensteller van het boek Paul Op de Coul, die in zijn jeugd de schilder goed kende, schreef het biografische gedeelte en een bijdrage over de omvang van het oeuvre en de daarin voorkomende genres en technieken. De kunsthistorici Henk Heijnen en Lies Netel belichten het werk tegen de achtergrond van de Zaanse artistieke context en de internationale ontwikkelingen in de beeldende kunst van de twintigste eeuw. De uitgave bevat een honderdtal foto’s van schilderijen, gouaches, tekeningen en etsen.
Het boek Jaap Kaal (1893-1960). Een schilder in dialoog met de traditie werd op 30 augustus 2008 aan de weduwe van de schilder gepresenteerd bij de opening van de gelijknamige tentoonstelling (30 augustus t/m 5 oktober) in het Molenmuseum in Koog aan de Zaan. De expositie toont een representatieve keuze uit het oeuvre van Jaap Kaal, dat tussen 1915 en 1960 tot stand kwam. Een aantal werken is nooit eerder geëxposeerd. In het voorjaar van 2009 werd een omvangrijke tweede tentoonstelling getoond in Museum Henriette Polak in Zutphen.
De monografie en de tentoonstellingen zijn initiatieven van de in 2006 opgerichte Stichting Jaap Kaal.
Weergaven: 1
