De expositie ‘Zaens Skoon’ bij Galerie Staphorsius in Westzaan verlengd

Datum: 11 mei 2019

Expositie ‘Zaens Skoon’ verlengd tot 11 mei

De expositie ‘Zaens Skoon’ bij Galerie Staphorsius in Westzaan is al door vele liefhebbers bezocht; aanleiding voor de Willem Jansen Stichting om de expositie met een aantal weken te verlengen tot 11 mei.

De expositie geeft vooral aandacht aan de werken van fijnschilder Herman Buschenhenke en tekenaar Remmet Ouwejan. Het werk van beide kunstenaars geeft een prachtig beeld van hoe de Zaanstreek zo’n eeuw geleden was. Soms is een straatbeeld ook nu nog herkenbaar, maar veelal is het onherkenbaar veranderd. Gesloopt om plaats te maken voor de noodzakelijke vooruitgang.
Ook is een aantal prenten en topografische kaarten te zien ; eeuwenoude gravures, veelal met de hand fraai ingekleurd. Ook van Zaanse landschappen en straatbeelden uit de 18e eeuw, waarbij wel wordt gesproken van ‘Loosjes prenten’. De naam Adriaan Loosjes (1689 – 1766) wordt genoemd en het boek ‘Beschrijving Van De Zaanlandsche Dorpen’, voor het eerst uitgegeven in 1794. En hierin is een aantal prenten opgenomen; de ‘Loosjes prenten’.

Vóór de uitvinding van de fotografie in de loop van de 19e eeuw kon bijvoorbeeld een landschap alleen maar in beeld worden gevat door het potlood of penseel van de schilder of de graveernaald van de prentenmaker; een ambacht wat veel geduld en een grote vaardigheid vereiste. De tekening of het schilderij waren ook nog eens eenmalig en daardoor vaak kostbaar; van de veelal in koper met een burijn (in negatief) gestoken gravures konden dankzij de druktechniek meerdere afdrukken worden gemaakt en werd hierdoor met een lagere prijs bereikbaar voor een breder publiek. Prenten werden onder meer gebruikt om de wanden thuis te sieren, boeken te illustreren en met stads- en topografische kaarten werd de omgeving uitgetekend. Prenten van landschappen met vaak beeldbepalende gebouwen of bezienswaardigheden, ook ver weg. Veel van deze afdrukken op kwetsbaar papier zijn in de afgelopen eeuwen ook weer verloren gegaan. Originele afdrukken in goede staat zijn vandaag de dag derhalve nog moeilijk te vinden.
Adriaan Loosjes werd geboren in Westzaandam en was bekend als doopsgezind leraar, maar bovenal als een ‘bijzonder en geleerd persoon’. In het dagelijks leven was hij houtkoper. Gezegd werd dat hij zeven talen sprak en een grote belangstelling had voor meerdere wetenschappelijke onderwerpen.

Al op zijn 26ste werd hij beroepen tot het ambt van onbezoldigd doopsgezind leraar van ‘Het Nieuwe Huys’, de vermaning die tegenwoordig aan Westzijde 80 in Zaandam is te vinden. Vanaf de jaren 1750 begon hij met het verzamelen van gegevens en het beschrijven van de Zaanse dorpen Oostzaan, Oostzaandam, Westzaan, Westzaandam, Koog, Zaandijk, Wormerveer, West-Knollendam en Nauerna, en dit niet met de bedoeling om dit werk te laten resulteren in een boekuitgave. 30 jaar na zijn dood werd dit boek alsnog door uitgeverij F. Bohn en A. Loosjes in Haarlem uitgegeven onder de titel ‘Beschrijving Van De Zaanlandsche Dorpen’, voorzien van een inleiding door zijn zoon Petrus Loosjes (1735 – 1813).

Adriaan Loosjes wordt beschouwd als een belangrijke Zaanse geschiedschrijver en zijn ‘Beschrijving Van De Zaanlandsche Dorpen’, gedocumenteerd met 9 gravures, de ‘Loosjes’ prenten, welke zijn gebaseerd op tekeningen van Jan Bulthuis (1750 – 1801), geldt als een bijzonder betrouwbare bron.
Door verschillende graveurs werden deze tekeningen omgezet naar gravures om te worden verveelvoudigd. In dit werk nam de graveur de artistieke vrijheid om het landschap verder te decoreren met onder meer vliegerende kinderen, vee in de wei of mensen die een pleziertocht maken in een roeiboot, waardoor de prenten een lieflijke en romantische uitstraling hebben.

Met de werken van Ouwejan en Buschenhenke kon een wandeling door de Zaanstreek worden gemaakt van zo’n eeuw geleden. Met zijn boek ‘Beschrijving Van De Zaanlandsche Dorpen’ en de gravures neemt Adriaan Loosjes u in meer dan 300 bladzijden bij de hand voor een zeer boeiende wandeling door de Zaanstreek van de 18e eeuw.

‘Zaens Skoon’: tot en met 11 mei. Open: dinsdag tot en met zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur. Informatie: www.stahorsius.nl en www.willemjansenstichting.nl.

Foto-onderschriften
D. Vrijdag – De Achterzaan
Jan Bulthuis – Tekening Achterzaan – 1794

Bezoeken: 4