Het Raadhuis / ‘t Reght-Huys

ReghtHuys 1782

Kerkbuurt 35

Het Raadhuis werd in 1781 tot 1783 gebouwd naar een ontwerp van de Amsterdamse stadsbouwmeester Creutz Tot 1811 deed het dienst als Rechthuis van de Banne Westzaan. De Banne Westzaan omvatte sedert de Middeleeuwen alle dorpen aan Westelijke Zaanoever, met Westzaan als oudste en als bestuurscentrum.

De opheffing van de Banne zelf geschiedde in 1816, waarna in 1820 het gebouw in gebruik kwam bij de nieuwgevormde gemeente Westzaan. Sedert Westzaan opging in de gemeente Zaanstad (1974) is het Raadhuis in gebruik als hulp secretarie en als vergaderplaats voor de wijkraad. Het Reght-Huys is nu in handen gekomen van de Stg-Reght-Huys en voor een gulden is het aangekocht van de Gemeente Zaanstad. Het monumentale gebouw was in verval geraakt. Door sponsoring van het bedrijfsleven en door de inzet van vrijwilligers is het gebouw nu (1997) volledig van binnen en buiten gerestaureerd. In de IJkkamer zijn werken te zien van de bekende Westzaanse kunstschilders Willem en Chris Jansen.

Het monument is in trek als trouw gelegenheid, elke donderdag vinden er trouwerijen plaats. Het gebouw is ook een geliefde plaats voor het houden van vergaderingen. Het dorpscontact, historische vereniging, en het bestuur van de Westzaanse Gemeenschap maken graag gebruik van dit bijzonder gebouw.

Zowel interieur als exterieur ademen de classicistische Lodewijk XVI-stijl van de bouwperiode. Deze stijl vormt we1 een opmerkelijk contrast met de meer barokke vormen van Grote Kerk.

Het front boven de ingang toont het wapen van de Banne Westzaan ook groot afgebeeld op de Voorgevel van de kerk – omgeven door zinnebeelden van (rechts) Wijsheid,Voorzichtigheid en Onpartijdigheid en ( links ) Goed bestuur en de veilige bewaring van de goederen der Wezen. De koepel toren wordt getooid door een verguld koperen zon pijlbundels en bijlen. De zon beduidt, dat het recht ,dat in het Rechthuis werd gesproken, het vol1e daglicht moest kunnen doorstaan.

Boven de toegangsdeur tot het Raadhuis zien we het Latijnse opschrift: sVVm CVlqVe Dare hIc opVs atqVe Labor , wat betekent dat alle verrichtingen en bezigheden in het Rechthuis ten doel hebben aan ieder het zijne te geven. De hoofdletters uit de spreuk vormen het jaartal 1782, het jaar waarin men met de bouw, die echter geregeld werd onderbroken, hoopte klaar te zijn.

De Rechtszaal, nu Raadzaal op de eerste verdieping , is even als de buitengevels in Lodewijk XVl-stijl. Boven de schouw vinden wij een niet geblinddoekte Vrouwe Justitia . Langs de wanden zijn verschillende gebeeldhouwde zinnebeeldige voorstellingen aangebracht. Links van de schoorsteen Vrijheid, rechts Bestraffing. Links Van de hoofddeur Godsdienst, rechts daarvan Rechtsgeleerdheid. Aan de Zuid en Noordgevel zien wij verbeeldingen van Eendracht en Wijsheid. Het paneel boven de hoofddeur stelt Minerva voor de Romeinse godin van Wijsheid, Kunsten, Wetenschappen en Handwerken, en Justinianus de Keizer van het Byzantijnse Rijk, die de voorschriften van het Romeinse Recht samen vatte in Wetboeken.

STRAFFEN (VOOR HET REGHTHUYS)

Na de komst van de Fransen in 1795 kwamen er grote veranderingen in de strafmaat voor misdrijven. In 1801 had er tenslotte in Westzaan op 31 oktober een openbare terechtstelling plaats. Als straf voor diefstallen in molens werd Klaas Hooft opgehangen, terwijl Willem Noomen (alias Willem Korthals werd gegeseld en gebrandmerkt alvorens hij voor 60 jaar naar het werkhuis moest. Cornelis van Boven uit Koog aan de Zaan noteerde de gebeurtenissen in zijn bewaard gebleven dagboek (Gemeente Archief Zaanstreek)

Deel uw eigen foto/verhaal over dit monument op de Facebookpagina Monumenten Westzaan

De Historische Vereniging Westzaan organiseert diverse Historische Wandelingen door Westzaan

Bezoeken: 149