Voor de Heggenmus Prunellidae prunella modularis heb ik een zwak.

Voor de Heggenmus Prunellidae prunella modularis heb ik een zwak.

Onlangs vloog, met een grote klap, een  Heggenmus tegen ons raam. Boem, daar lag de kleine jonge stakker op de rug te spartelen. Oh jee vast de nek gebroken? Gelukkig niet. Even later vloog het vogeltje weer de vrije ruimte in.

Ik weet niet goed waarom ik een zwak heb voor deze bij onzichtbare drukte maker. Ze leven sober, terug getrokken onder struiken, waar ze wat gezellig rondscharrelen over de grond: je hoort ze wel, maar ziet ze niet zo vaak. Het is lastig fotograferen. Vaak deenk je dat er een veldmuis weg schiet, zo vlug zijn ze nu eenmaal.

Heel vroeg in het voorjaar is het één van de eerste vogels die je kunt horen zingen. Ze zitten dan niet zo vaak laag bij de grond maar zingen uitbundig op het hoogste plekje in de boom. Het zijn misschien niet de allermooist getekende vogels, maar in al hun bescheidenheid mogen ze er hierom best zijn. Gelukkig zie en hoor ik ze  regelmatig in onze tuin en heb ik ondertussen ruimschoots de gelegenheid gehad de scharrellaar vast te leggen op de gevoelige plaat.
Hij lijkt enigszins op een vrouwtje van de gewone huismus, maar de grijze kop en zijn dunner snaveltje maken het duidelijk het verschil. Dat dunne snaveltje laat zien dat dit vogeltje voornamelijk insecten eet. Zaadeters hebben een veel dikkere snavel zoals de ringmus of de Spaanse mus. Deze vergelijkbare soort zie  ik veel langs het Noordzeekanaal in Westzaan Zuid.
Wat ook duidelijk verschillend is, is de zang. De heggemus heeft een heel vrolijker liedje en lijkt nog niet op het getjilp van de mussen. De heggemus is bij ons in Nederland een standvogel. Alleen als de bevolkingsdichtheid te groot is trekt hij naar aangrenzende gebieden. In noord en oost Europa is het een trekvogel, daar wordt het voor een insecteneter te koud in de winter. Ondanks zijn vroege zang broedt hij pas half april, hij wil alvast zijn territorium zeker stellen. De Latijnse naam is prunella modularis. Het is afgeleid van braunella dat bruinachtig betekent. Modularis geeft aan dat er een zekere mate van melodie in de zang verborgen zit.

Legendarisch verhaal over de heggenmus

“Uit de literatuur. Een van de meest legendarische verhalen over vogels die ik ken, is een verhaal over de heggenmus. Een of andere dominee nam in het Victoriaanse tijdperk de heggenmus als voorbeeld. De gelovigen konden een voorbeeld nemen aan dit bescheiden vogeltje. Jaren later onderzocht een wetenschapper het gedrag van heggenmussen. En wat bleek? Overspel is eerder regel dan uitzondering bij de heggenmus. De vrouwtjes bieden zichzelf stiekem aan buurmannen aan. En ondergeschikte mannetjes nemen hun kans waar als de dominante man even niet aanwezig is. Promiscuïteit is de norm bij de heggenmus. Arme brave dominee, maar gelukkig voor hem heeft hij geen weet van het onderzoek. Ik kwam het verhaal tegen in het buitengewoon leuke boekje Vogels en de liefde. Later las ik hetzelfde in het onvergetelijke dagboek van Dirk Draulans, In de Putten.”

Hoe dat komt trouwens? Het blijkt dat de mannetjes en vrouwtjes hun eigen territoria hebben. En die overlappen elkaar. En ja, dan kom je wel eens een goede buur tegen… Zou je goed kijken, dan heb je best kans dat je ziet dat een vrouwtje plots twee mannetjes heeft. Een extra kracht om haar jongen te voeden. Vrouwtjes met twee mannetjes brengen gemiddeld meer jongen groot. En dat is nu juist de bedoeling.

Er zijn overigens maar weinig vogels die monogaam leven. Zelfs bij het monogame leven van de knobbelzwaan valt een kanttekening te plaatsen. Er komen meer echtscheidingen voor dan je zou denken. Zo zie je maar, Victoriaans is de natuur nooit geworden. Dat was en is een door mensen bedacht frame.

Bijlagen

Plaatje 1 In de top van de boom in het vroege voorjaar- grijze kop achter lijf lijkt op die van een huismus.

 

 

Bezoeken: 29