Papierindustrie in de Zaanstreek halverwege 17e eeuw Zaansche Molen

Papierindustrie in de Zaanstreek halverwege 17e eeuw Zaansche Molen

Zaterdag 15 juni organiseerde de Commissie Activiteiten van de Zaansche Molen een excursie door papiermolen De Schoolmeester. Ron en Arie Butterman, de molenaars vertelden hoe papier van lompen, in papiervellen getoverd werden. De sociale omstandigheden van onze voorouders was over het algemeen bitter slecht te noemen. Vlooienbeten, kou, slecht loon lagen op de loer.

Er werd daadwerkelijk papier geschept, er was voldoende windkracht. Aansluitend werden de leden per boot van Staatsbosbeheer naar de Vijverlanden in het Guisveld geleid. Volgens stadsarcheoloog Piet Kleij hebben vele wit papiermolens in het Guisveld gestaan. De enige papiermolen overgebleven is papiermolen De Schoolmeester 1692, uniek in de wereld.

De lezing door stadsarcheoloog Piet Kleij omtrent wit papiermolens was zeer informatief. De eerste Zaanse papiermolens maakten voornamelijk pakpapier. Zowel de kwaliteit van de lompen als die van het water waren voor deze papiersoort minder belangrijk dan voor het wit schrijf- of drukpapier. Water speelt een belangrijke rol bij het malen en wassen van de lompen, evenals bij het vormen (scheppen) van een vel papier. De eigenschappen van papier hangen sterk samen met de kwaliteit van het water. Dat moet schoon en ijzer- en kalkvrij zijn.

Hoe Zaanse “vernuftelingen” het voor elkaar hebben gekregen om in papier te maken door het schoonmaken van zuiveringsinstallaties te maken – puttengraven, filteren, oppompen van dieper gelegen waterbronnen etc. Een boeiend technisch verhaal werd door onze stadsarcheoloog Piet Kleij belicht in een Powerpoint presentatie.

De aanwezigheid van zuiver water was een voorwaarde toentertijd on s brak water gebied voor het voortbestaan bestaan van een goedlopende papierindustrie, maar het ontbrak in de Zaanstreek. De vraag naar papier was in de ambachtelijke periode altijd groter dan het aanbod. In de Zaanstreek zal dat sterk hebben gespeeld vanwege de rol van Amsterdamse kooplieden in de internationale papierhandel. Dit zal druk hebben uitgeoefend op de Zaan om ook hier wit papier te gaan maken. Het begin van de Zaanse wit papierindustrie ligt rond het laatste kwart van de zeventiende eeuw. Hiervoor waren verdere aanpassingen nodig in het productieproces. Een cruciale uitvinding was een metaallegering van geel en rood koper, geschikt voor de messen van de maalbak. Het ijzer dat in pak papiermolens voor de hollander werd gebruikt, kwam door slijtage van de messen in het papier terecht en leidde tot verkleuring ervan. Een tweede ingrijpende aanpassing betrof de uitgebreide filtering van het water. Archeoloog Piet Kleij vertelde hier boeiend over.


Arie Butterman molenaar De Schoolmeester

Turven

Bezoeken: 12