Open Joodse Huizen o.a. Kerkbuurt 15 Westzaan

Datum: 28 april 2018

Open Joodse Huizen o.a. Kerkbuurt 15 Westzaan

In 1939 kwam het echtpaar Friedrich Spira en Mathilde Spira-Prüsse met hun zoons Rolf en Hans hier op de bovenverdieping wonen bij de familie Valk. In 1944 kwam daar dochter Eva bij. Friedrich werkte bij de Blauwselfabriek Avis en als de Duitsers kwamen, verstopte hij zich daar in een oude oven.

Het echtpaar heeft tot 1961 in de bovenwoning gewoond. Kleindochter mevrouw Kit-Valk doet haar verhaal.

10.30, 12.00, 13.30 uur 

28 april a.s 

zie site Open Joodse Huizen 

Open Joodse Huizen: het persoonlijke verhaal

Al een paar jaar zijn er in een aantal Nederlandse steden rond 4 mei Open Joodse Huizen. Zaanstad heeft vorig jaar voor het eerst meegedaan met zeven huizen. In Westzaan was dat de J.J. Allanstraat
384. Tijdens die Open Joodse Huizen vertellen bewoners van toen en nu, nazaten, buren en belangstellenden elkaar verhalen over het joodse leven rond de Tweede Wereldoorlog. Persoonlijke verhalen over het leven, vervolging, verzet en bevrijding. Iedereen is welkom om te luisteren, herinneringen te delen en samen te herdenken.
Dit jaar zijn er op zaterdag 28 april in Zaanstad elf Open Joodse Huizen, waarvan twee in Westzaan: de woningen Kerkbuurt 15 en J.J. Allanstraat 184. Tineke Kit-Valk en Dirk Kit vertellen aan belangstellenden het verhaal over de bewoners van Kerkbuurt 15. Tineke’s broer Theo Valk vertelt over de onderduikers die zijn en haar ouders hadden in hun woning J.J. Allanstraat 184. Hier zaten onder andere Salo Muller en de Westzaanse onderwijzer Jo Seathiël ondergedoken. Op beide adressen kunt u op 28 april voor het hele verhaal terecht op de volgende tijdstippen: om 10.30 uur, 12.00 uur en 13.30 uur. Aanmelden is niet nodig en het is gratis toegankelijk.

Houdt u er rekening dat er een beperkt aantal plaatsen is. Voor meer informatie over Open Joodse Huizen, zie www.openjoodsehuizen. nl met informatie van alle gemeenten in Nederland
Kerkbuurt 15, het gezin Sipra

J.J. Allanstraat 184 (Foto Rina Schenk)

Als voorproefje van wat u kunt verwachten tijdens de Open Joodse Huizen zijn Tineke Kit- Valk en Dirk Kit geïnterviewd over de bewoners van Kerkbuurt 15 tijdens de oorlog.
Kort voordat Nederland betrokken raakte bij de Tweede Wereld Oorlog, vluchtte de joodse Friedrich Spira met zijn gezin van Praag (toen Tsjechoslowakije, nu Tsjechië) naar Westzaan. De familie wilde naar het toen nog veilige Nederland vanwege de oorlogsdreiging in Europa en de steeds zwaardere beperkende maatregelen tegen joden. Friedrich Spira kwam oorspronkelijk uit Oostenrijk en was scheidkundig ingenieur. Zijn vrouw Mathilde Spira-Prüsse was Duits en niet-joods. Ze hadden twee zoons, Hans en Rolf van ongeveer 6 en 10 jaar oud. Tineke: ‘Dirk en ik waren nog niet geboren tijdens de oorlog, maar we kennen de verhalen van mijn tante Cor.’ Dirk: ‘Wij zijn van tussen 1946 en 1948.’ Deze tante Cornelia Valk woonde van 1923 tot 1983 op Kerkbuurt 15 (eerder had het nummer 26). Maar ze heeft nooit alleen in het grote huis gewoond. Er waren altijd inwonende familieleden of anderen. Dirk: ‘Het gezin Spira kwam in Westzaan terecht omdat Friedrich Spirabegin 1939 vanuit Praag had kunnen regelen dat hij bij de blauwselfabriek Avis in Westzaan kon komen werken.’ Het was voor joden toen al verboden om te reizen. Maar dankzij de papieren die Avis regelde en met hulp van een bekende bij de grens, kwamen zij in november 1939 met een paar koffers met de trein naar Nederland. Het gezin Spira kreeg twee kamers op de bovenverdieping bij Cornelia
Valk. Tineke: ‘Er woonden toen ook een moeder en een dochter en een oudere dame bij mijn tante in.’ Toen die dame enkele maanden later naar een bejaardentehuis ging, kreeg de familie Spira de hele bovenverdieping van vier kamers, keuken en badkamer.’ Dirk vervolgt: ‘Het bleek een welgesteld gezin te zijn. Begin 1940 kwamen prachtige meubels met de trein uit Praag.’
J.J. Allanstraat 184 Foto Rina Schenk

 

Friedrich Spira kon tot 1944 blijven werken bij Avis. Veilig was het echter niet voor hem in Westzaan. Hij moest een jodenster dragen. Zijn vrouw en kinderen niet. Zij konden zich vrij op straat begeven. Dirk: ‘Hij
moest altijd oppassen voor de Duitse bezetters. Bij razzia’s in Westzaan verstopte hij zich in een oude oven,
In de Avisfabriek.’ Begin 1944 kreeg hij de oproep dat hij zich moest melden bij het Arbeidsbureau in Meppel. Dat deed hij. Hij werd als grondwerker tewerkgesteld in een werkkamp bij Havelte. Tijdens zijn verblijf daar werd zijn dochter Eva in juli 1944 geboren. Eind 1944 werd hij wegens lichamelijke ongeschiktheid ontslagen uit het werkkamp. Tineke: ‘De situatie was zo gevaarlijk voor hem geworden dat hij daarna moest onderduiken. Dat deed hij overdag bij de buren tot het eind van de oorlog.’ Na de oorlog bleek dat Friedrich Spira open tbc aan zijn enkel had. Door deze ziekte is hij langdurig gedeeltelijk arbeidsongeschikt geweest. Hij heeft tot aan zijn pensioen in 1961 bij Avis gewerkt. Ze bleven na de oorlog wonen op de bovenverdieping van Kerkbuurt 15. In 1961 is het gezin verhuisd naar Bergen in Noord-Holland. Hij overleed in 1979 op 82-jarige leeftijd. Zijn vrouw Mathilde overleed op 94-jarige leeftijd in 1996.
Tante Cornelia Valk, en later samen met de familie Kit, heeft altijd contact onderhouden met de familie Spira. Zij kwamen bij elkaar op bezoek. Tineke: ‘Het waren vriendelijke mensen. Na hun overlijden hebben we contact gehouden met de kinderen. Ik speelde in mijn jeugd met hun dochter Eva bij mijn tante. Dirk en ik zijn in 1971 bij tante Cornelia in het huis komen wonen.’ Meer bijzonderheden over het leven van de familie Spira vertellen Tinekeen Dirk op 28 april.

Karin Timmerman
Andere locaties in de Zaanstreek van Open Joodse Huizen op 28 april zijn: Zaandammerweg 32, Assendelft, 10.30, 12.00 en 13.30 uur. Zuideinde 20, Koog aan de Zaan, 10.30, 12.00 en 13.30 uur. Weverstraat 40, Krommenie, 10.30 en 12.00 uur. Goudastraat 50, Wormerveer, 10.30, 12.00 en 13.30 uur. Zuiddijk 413, Zaandam,
10.30, 12.00 en 13.30 uur. Botenmakersstraat 108, Zaandam, 10.30, 12.00 en
13.30 uur. Saenredamstraat 27, Zaandam, 10.30, 12.00 en 13.30 uur. Hogendijk
28 a/b, Zaandam, 10.30, 12.00 en 13.30 uur. Schoolmeesterstraat 68, Zaandam,
10.30, 12.00 en 13.30 uur.

Kerkbuurt 15 D. Kit ( Foto F. Eerenberg)

Bezoeken: 11